Een meisje van 10 zegt op alles nee. Ze scheldt naar haar ouders en gooit met spullen. Ouders accepteren dit gedrag niet en stellen allerlei regels en straffen op. Het wordt alleen maar erger, ouders voelen zich gekwetst en machteloos. Hun dochter horen ze regelmatig heel hard huilen. Ze mogen haar dan troosten, maar moeten niet beginnen over de ruzie die daaraan vooraf is gegaan. Ik kan haar soms wel wat aandoen, zegt de vader.

Een moeder heeft een zoon met autisme. Thuis laat haar zoon lastig gedrag zien terwijl hij zich buitenshuis goed gedraagt. Haar familie en vrienden kunnen maar moeilijk geloven dat deze jongen autisme heeft. Moeder vertelt me dat de buitenwereld geen idee heeft wat ze voelt. Ze blijft lachen, is vriendelijk en behulpzaam, terwijl ze in haar hart zich verdrietig en alleen voelt. Er komen tranen als ze dit vertelt.

Vaak kom ik in mijn praktijk ouders en kinderen tegen die worstelen met hun gevoelens en niet weten hoe ze er ruimte aan kunnen geven. De angst voor afwijzing, afkeuring is groot. Als je je gevoelens zou uiten dan voel je je erg kwetsbaar. Gevoelens worden weggestopt, ontkend of in sommige gevallen niet eens meer herkend. Een knagend gevoel blijft over.

Kwetsbaarheid hoort bij het leven. Jezelf daartegen beschermen gaat vaak niet eens bewust, maar gebeurt automatisch. Het is een overlevingsmechanisme. Je brein schat in of de situatie veilig is en welke taak je uit te voeren hebt. Denk bijvoorbeeld aan dat je een spreekbeurt moet geven. Je zenuwen spelen parten en toch kun je functioneren.

Functie van emoties

Emoties horen bij het mens zijn. Ze komen en gaan, zonder dat je daar invloed op hebt. Ze hebben een belangrijke functie, want ze vertellen je hoe het met je gaat en activeren je om in actie te komen. Emoties lossen op door er aandacht aan te besteden.

Als thuis een veilige haven is dan is dat de plek waar je je emoties kunt uiten. Je kent allemaal het voorbeeld van je kind die, zo gauw hij thuis is, boos en geïrriteerd reageert. Met zekerheid kan ik je zeggen dat het dan niks met jou als ouder te maken heeft, maar met het laten zakken van zijn verdedigingswal. Je herkent het zelf ook vast wel, na een dag hard werken.

Als echter de gevoelens hevig zijn en thuis niet altijd de veilige haven kan zijn om wat voor reden dan ook, dan blijft die verdedigingswal als bescherming van je emoties in stand en verhard je. Bij kinderen zie je dat terug in moeilijk gedrag. Je kind is bijvoorbeeld vaak gefrustreerd, heeft woedebuien of doet juist heel onverschillig. Ouders voelen zich vaak niet begrepen. Geven aan dat hun gevoel op slot zit en hebben snel last van een kort lontje.

Voor de opvoeding is een zacht hart en een goede relatie heel belangrijk!

Als je kind verhard is, zich veel verzet en probleemgedrag laat zien, probeer je dan niet teveel te focussen op dit gedrag, maar geef aandacht aan de relatie. Onderneem activiteiten die je samen fijn vindt. Zorg voor rust in huis en focus je op de zaken die wel goed gaan. Hiermee herstel je de relatie en bied je een veilige haven om emoties te kunnen uiten.

Merk je dat je zelf verhard bent, wees bewust van de beschermende functie en ga op zoek naar de emoties waarvoor je je probeert af te sluiten. Een moeder zei tegen mij: als ik mijn gevoel toelaat dan verzuip ik. Een vader zegt: als ik laat zien wat ik echt voel, dan willen mensen mij niet meer. Als ik doe wat mijn hart me ingeeft, dan weet ik niet wat de gevolgen zijn.

Angst voor afwijzing en verlies speelt hierbij een grote rol. Het is daarom ook belangrijk dat je de gevoelens onderzoekt op een veilige plaats, met mensen die luisteren zonder oordeel, die geen adviezen geven, maar jou de ruimte geven om de emotie te uiten.